VSSM’s support helps the women from nomadic community purchase a sewing machine and acquire financial independence ..

Shilpaben (Lilaben) Goswami with her sewing machine.

In 1971 many nomadic families living in Pakistan’s Tharparkar migrated to India.  Later many  of these families settled in Tharad’s Shivnagar area. During the partition of 1947 these families were working in Pakistan and remained there, the boundaries have never ever been able to hold back the wandering nomads who roamed for work across this vast country They were absolutely unaware of the consequences of new boundaries been drawn between a nation that was their home. So they stayed in the region they were working during migration. After the partition  the dynamics changed, they did not feel at home so when during the 1971 war they got an opportunity to migrate they chose to do so and come to India. The Government of India gave them all the rights of a citizen of this country. However they still do not have a house or land, their lifestyles have become sedentary but own no place of their own. The women are skilled with crafts of appliqué, embroidery, sewing etc. 

Aarti Goswami with her sewing machine.

VSSM has been working with these families. 2 years back 90 women received training in appliqué and various other dexterous skills. These trained women began bring job work from the local merchants. Later we also organised a training workshop for tailoring. After the training 8 of these women asked for a loan to purchase a sewing machine. Since they had no savings buying  sewing machine on their own wasn’t possible for them. The assured to pay regular EMIs of the  loan. VSSM decided to support these 8 women. Teh stories of these 8 women are narrated below. 

Inspite of wanting to study well 18 years old Aarti Goswami had to drop out of school because of weak financial condition of her family. Aarti’s father is truck driver addicted to alcohol, contributing absolutely nothing to run the house. The house functioned on the income of her mother Shardaben who took embroidery jobs.  Aarti began contributing to the family income by taking job work for appliqué. Tailoring was a skill Aarti planned to acquire hence, when she got an opportunity to do that she quickly  enrolled for the VSSM organised tailoring training. Earlier it was difficult to meet the family expenses but with Shardaben and Aarti both earning decent incomes the family’s financial well-being has improved. They mother-daughter duo also save money and  deposit the saving in a bank. Recently Aarti got engaged and Shardaben has decided to give the sewing machine on which Aarti works in dowry!! They have began shopping for the wedding from the money they have saved.  These women have  gained financial independence in the true sense.  

Anitaben Oza with her sewing machine.

19 years Ramila Gadaliyaa’s family are ironsmiths. The income from the family profession is not enough to sustain her large family. Ramila enrolled herself for the tailoring training by VSSM. After 2 months of leaning Ramila couldn’t learn enough to make her an independent tailor. Her friend Aarti Goswami who had also taken training at VSSM helped Ramila master the skill. Ramila’s family was know to VSSM  so on their request VSSM gave them  loan to buy a sewing machine. Ramila began taking independent tailoring jobs. After her marriage Ramila took the machine along and her income is supporting the family she has married into.

25 year old Pawanben Goswai is a mother of 4 kids. Her husband drives auto rickshaw in Tharad but contributes absolutely nothing in running the household. Pawanben a skilled appliqué craftswomen decided to learn tailoring with an objective to earn a decent income. Pawanben takes up tailoring jobs for stitching traditional Rajasthani and is so skilled at creating the outfits that everyone insists she tailors their outfits. Pawanben is raising her children single handedly, educating them and running the household without any financial support of her husband. The income is so good that she is easily able to pay instalments of VSSM’s loan. 

Guddiben Goswami with her sewing machine.

Shilpaben Goswami too learnt tailoring through the training classes by VSSM. Her husband Govindbhai works at a brick making factory and earns Rs. 3,000 a month. The income is barely enough to feed the family of six. The couple has three daughters and a son. The financial crunch made the couple decide to remove the eldest daughter from school but the income from Shipaben’s tailoring jobs has helped them change their decision. The family income has increased considerably and their daughter continues to go to school. Shilpaben is skilled at sewing lace on the odhni’s adorned by Marwari women. They are thankful to VSSM for the support it has provided to them. 

Gomiben Goswami witnessed a considerable improvement in her family’s financial health after she began tailoring at home. After completing her tailoring training Gomiben requested VSSM to support her buy a sewing machine. SHe stitches blouses and does appliqué on bedsheets  when ever she has extra time on hand.  Her financial condition is gradually improving.

Nanuben Harijan with her sewing machine.  

Anitaben lost her husband a few years back. The couple has two children. Anitaben worked as a assistant at an ICDS center but lost her job because of her continued illness. VSSM and Tharad municipal corporation had organised a tailoring workshop for widowed women staying in and around Tharad. Antigen received tailoring training through this workshop. After the workshop she took up a job at a tailor’s shop but felt the need to own her own sewing machine to improve her income. She requested VSSM’s Shardaben to support her with loan for buying a sewing machine. We supported her with a loan to purchase a sewing machine. She is skilled in sewing ladies costumes.  Teh income is enough to sustain her family. Antigen currently lives in a rented house but plans to build her own small house and educate both her kids well. 

Nituben Goswami with her sewing machine.  

Guddiben (Samdaben) left her husbands home after a marital discord. She came back to stay with her aging mother. Her mother took jobs of making appliqué bedsheets so Guddiben also decided to continue doing the same.  The feeling that the income can be better if she honed the craft of tailoring always stayed in the back of her mind. So when she got an opportunity to learn tailoring through VSSM’s tailoring training she quickly enrolled herself. She has very good skill of sewing the skirts worn by Rajput women in the region. VSSM has also supported her in buying a sewing machine. Income has increased considerably. She also takes up appliqué jobs from the local merchants and gives it to other women in her vicinity. We are glad she is taking the initiative to improve the lot of other women around her.  

Nanuben inlaws pushed her out of their family home after the death of her husband. She has two young daughters studying in 9th and 7th grades. The three now stay in a kuccha structure in Tharad. Nankeen learnt tailoring in VSSM organised training and later VSSM provided her loan to by a sewing machine. She tailors salwar-kameez. Income is good the family is able to manage its needs and pay of VSSM’s loan from the income. 

vssmમાંથી વગર વ્યાજે લોન લઈને વિચરતી જાતિની બહેનો સિલાઈ મશીન લાવ્યા અને ઘરનો કારભાર સંભાળતા થયા

Pavanben Goswami with her sewing machine.

પાકિસ્તાનના થરપારકરમાં રહેતાં ઘણા પરિવારો ૧૯૭૧માં પાકિસ્તાનમાંથી હિજરત કરીને ભારતમાં આવ્યાં. બનાસકાંઠાના થરાદના શિવનગર વિસ્તારમાં હિજરત કરીને આવેલા ઘણા પરિવારો સ્થાઈ રહેતાં થયા. સદીઓથી પોતાના વ્યવસાય અર્થે ફરતા આ પરિવારોને સીમાડાના વિભાજનથી શુ થશે એની કલ્પના નહોતી. એ ક્યાં સીમાડાથી બંધાયેલા હતા? જ્યાં કામ મળે અને જેમને આ સમુદાયોની સેવાની જરૂર હોય ત્યાં આ પરિવારો પહોચી જતા. અને એટલે જ દેશના ભાગલા વખતે તેઓ પાકિસ્તાનના જે વિસ્તારમાં કામ ધંધા અર્થે ફરતા ત્યાં જ કાયમ રહેવાનું થઇ પડ્યું. પણ ફાવે નહિ અને આખરે ૧૯૭૧ના યુદ્ધ વખતે થયેલી હિજરતમાં તેઓ ભારતમાં આવીને રહ્યા. સરકારે એમને દેશના નાગરિક તરીકેના તમામ આધારો આપ્યા. પણ તેઓ જ્યાં રહે છે એ જગ્યા સરકારે હજુ એમને આપી નથી. પહેલાં વીચરતું જીવન જીવતાં આ પરિવારો હવે થરાદમાં સ્થાઈ રહે છે. ભરતકામ, પેચવર્ક, સિલાઈકામમાં આ પરિવારો પાવરધા છે.. 

Ramilaben Gadlia with her sewing machine.

vssm આ પરિવારો સાથે કામ કરે છે. બે વર્ષ પહેલાં ૯૦ બહેનોને પેચવર્કની તાલીમ આપણે આપી હતી એ પછી જુદી જુદી કુશળતા સંદર્ભની તાલીમો આ પરિવારો માટે vssm દ્વારા થઇ. તાલીમ મેળવેલી બહેનોને સ્થાનિક વેપારી કામ આપે અને એમનું ગુજરાન ચાલે. બે વર્ષ પહેલાં સિલાઈકામની તાલીમ આપ્યા પછી ૮ બહેનોએ સિલાઈ માટેના મશીનની માંગણી કરી. એમની પાસે બચત નહિ એટલે સિલાઈ મશીન ખરીદી શકે એવી ક્ષમતા નહિ પણ vssmમાંથી વગર વ્યાજે લોન આપે તો ધીમેધીમે ભરીશું એવી લાગણી ખરી. એટલે આપણે ૮ બહેનોને લોન આપી. 

આરતી ગૌસ્વામી ઉંમર ૧૮ વર્ષ. પરિવારની આર્થિક સ્થિતિ એટલી સારી નહિ એટલે ભણવાનું ખાસ થઇ શક્યું નહિ. પેચવર્ક ખુબ સારું કામ કરે અને એમાં જો સિલાઈકામ આવડી જાય તો ચારચાંદ લાગી જાય. આપણા ક્લાસમાં તે સિલાઈકામ શીખ્યા. આરતીની માં શારદાબેન પણ ભરતકામ કરે. પતિ ટ્રક ચલાવે પણ દારૂની લત થઇ ગયેલી એટલે ઘરે પૈસા ના આપે ઉલટાનું ઘરમાંથી શારદાબહેનની કમાણીના પૈસા પણ જબરજસ્તીથી લઇ જાય. ક્યારેક ઘર ચલાવવું મુશ્કેલ બની જતું. પણ હવે શારદાબેનની સાથે સાથે આરતી પણ કમાતી થઇ છે. હવે માં- દીકરી બચત ઘરમાં ના રાખતા બેંકમાં કરતા થયા છે. આરતીના લગ્ન પણ નક્કી થયા છે.. અને દીકરીને દાયજામાં આ સિલાઈમશીન કે જેના પર આરતી કામ કરે છે આપવાનું પણ એમણે નક્કી કર્યું છે. આરતીની કમાણીમાંથી જ આરતીના લગ્નની વસ્તુ પણ ખરીદી છે.. આમ ખરા અર્થમાં શારદાબેન અને આરતી બંને પગભર થયા છે. 

રમીલા ગાડલિયા(લુહાર) ઉંમર ૧૯ વર્ષ. પિતા લોખંડમાંથી વિવિધ ઓજારો બનાવવાનું કામ કરે. પરિવારમાં સભ્ય સંખ્યા મોટી. એટલે માંડ માંડ પૂરું થાય. રમીલા રૂ.૧૫૦૦ ભરીને થરાદમાં ચાલતા સીવણ ક્લાસમાં સિલાઈકામ શીખવા માટે ગયા. બે મહિના તાલીમ લીધી પણ સિલાઈકામ બરાબર આવડ્યું નહિ. આરતી જેને vssm દ્વારા સીલાઈની તાલીમ આપવામાં આવી હતી એ રમીલાની બહેનપણી. એટલે આરતીએ રમીલાને સિલાઈ કામ શીખવાડ્યું. રમીલાનો પરિવાર પણ vssm સાથે સંકળાયેલો એટલે સિલાઈ મશીન ખરીદવા માટે લોન આપવા એમણે વિનંતી કરી. આપણે મશીન આપ્યું અને રમીલા પણ સરસ કામ કરતી થઇ ગઈ. એના લગ્ન પણ હમણાં જ થયાં. સાસરે પણ સિલાઈકામ કરે છે અને પરિવારને આર્થિક રીતે મદદરૂપ થાય છે. 

પવનબેન ગૌસ્વામી ઉંમર ૨૫. પરિવારમાં ચાર બાળકો. પતિ થરાદમાં રીક્ષા ચલાવે પણ એમની આવકમાંથી એક રૂપિયો પણ ઘરે મળે નહિ. પેચવર્કનું કામ કરે અને સિલાઈકામ પણ શીખ્યા. અત્યારે હાલમાં રાજસ્થાનના બહેનોના જે પારંપરિક ડ્રેસ પહેરે છે એ બનાવવાનું કામ કરે છે. એક ડ્રેસની સિલાઈના રૂ.૪૦૦ મળે છે પવનબેનના કામની કુશળતા ખુબ છે એટલે લોકો એમના ત્યાં સિવડાવવાનો આગ્રહ પણ રાખે છે. પતિની આવકની ઈચ્છા રાખ્યા વગર ચાર બાળકોને ભણાવવાનું અને ઘરનું પણ પુરુ કરે છે. vssmમાંથી મળેલી લોન પણ આરામથી ભરપાઈ કરે છે. 

શિલ્પાબેન ગૌસ્વામી પણ vssm દ્વારા આયોજિત સિલાઈ ક્લાસમાં સિલાઈકામ શીખ્યા. એમના પતિ ગોવિંદભાઈ ઇંટો બનાવવાની ફેકટરીમાં મજૂરી કરે એમને માસિક રૂ.૩,૦૦૦ પગાર મળે. આર્થિક ભીંસ ખુબ રહેતી.  પરિવારમાં ત્રણ દીકરી અને એક દીકરો. મોટી દીકરી ભણતી પણ આર્થિક મુશ્કેલીના કારણે એનું ભણવાનું છોડાવવાનું તેઓએ નક્કી કરી લીધું હતું પણ શિલ્પાબેન સિલાઈકામ શરુ કરતાં અને પરિવારની આવકમાં વધારો થતાં એમણે દીકરીને આગળ ભણાવવાનું ચાલુ રખાવ્યું. મારવાડી ઓઢણીમાં લેસ લગાડવામાં શિલ્પાબેન ખુબ કુશળ છે.  vssm એમની સાથે છે એનો આ પરિવાર આનંદ વ્યક્ત કરે છે.

ગોમીબેન ગોસ્વામી પરિવારમાં બે બાળકો. પતિ છૂટક મજૂરી કરે. ઘર ચાલવાનું મુશ્કેલ પડે. ગોમીબેન પણ સિલાઈકામ શીખ્યા અને સિલાઈ મશીન માટે vssm દ્વારા લોન આપવામાં આવી. તેઓ બ્લાઉઝ બનાવે છે અને સમય મળે પેચવર્કની ચાદર બનાવવાનું કામ પણ કરે છે. તેમની આર્થિક સ્થિતિ સુધરી છે. 

અનિતાબેન વિધવા છે. પરિવારમાં બે બાળકો છે. આંગણવાડીમાં તેડાઘર બહેન તરીકે કામ કરતાં પણ એમની તબિયત ખરાબ થતાં એમને ત્યાંથી છુટા કરવામાં આવ્યાં. તે પછી થરાદ અને એની આસપાસમાં રહેતી અને  વિધવા હોય તેવી બહેનોનો સીવણ ક્લાસ નગરપાલિકા થરાદ અને vssm દ્વારા થયો હતો. જેમાં અનિતાબહેનને સીલાઈની તાલીમ મળી. એ પછી એક દુકાનમાં કારીગર તરીકે જવા માંડ્યા પણ પોતાનું મશીન હોય તો પોતે સારું કમાઈ શકે એવો વિશ્વાસ. આ અંગે vssmના કાર્યકર શારદાબેન સાથે એમણે વાત કરી મશીન માટે vssm માંથી લોન આપવા વિનંતી કરી. vssm દ્વારા વિચરતા અને જરૂરિયાતમંદ પરિવારોને પોતાનો સ્વતંત્ર ધંધો કરવા માટે વગર વ્યાજે લોન આપવામાં આવે છે. આપણે અનીતાબેનને પણ લોન આપી અને એમણે મશીન લઈને સિલાઈનું કામ શરુ કર્યું. બહેનોના કપડાં સીવવામાં એ કુશળ છે. પરિવારનું પાલન પોષણ પણ સરસ રીતે કરે છે. હાલમાં ભાડાના મકાનમાં રહે છે ભવિષ્યમાં પોતાનું મકાન કરવું છે અને બાળકોને ખુબ ભણાવવા છે એવો એમનો નિર્ધાર છે. 

 

ગુડ્ડી બહેન (સમદાબેન) ગૌસ્વામી. પતિ સાથે વિખવાદ થતાં તેઓ પિયરમાં રહે છે. પણ પિયરમાં વૃદ્ધ માં સિવાય બીજું કોઈ નહિ. માં પણ પેચવર્કની ચાદરો બનાવે પોતે પણ એ કામ કરવા માંડ્યા. પણ સિલાઈ કામ શીખે તો ખુબ કામ કરી શકાય એવી એમની લાગણી. vssm દ્વારા ચાલતા ક્લાસમાં એ સિલાઈકામ શીખ્યા. રાજપૂત બહેનો પહેરે એવા ચણીયા બનાવવાની એમની કુશળતા ખુબ સારી. vssmમાંથી લોન લીધી અને મશીન ખરીદ્યું. હવે સારી એવી આવક થાય છે તેઓ સીલાઈની સાથે સાથે પેચવર્કનું કામ વેપારી પાસેથી લઈને બીજી બહેનોને પણ આપે છે આમ કામ વિસ્તર્યું છે. જેનો એમને ખુબ આનંદ છે.

નાનુબહેન વિધવા છે. પરિવારમાં બે દીકરી છે. એક દીકરી ધો.૯ અને બીજી ધો.૭માં ભણે છે. પતિના ગુજરી ગયા પછી સાસરેથી એમને કાઢી મુક્યા. થરાદમાં છાપરું કરીને રહે છે. સિલાઈ ક્લાસમાં આપણે સિલાઈકામ શીખવ્યું અને સિલાઈ મશીન માટે લોન આપી. તેઓ બહેનોના ડ્રેસ બનાવે છે. સારી આવક થાય છે ઘર ચાલે છે અને vssmની લોન પણ ભરાય છે. 

ફોટોમાં vssmની મદદથી મળેલાં સિલાઈ મશીન સાથે નાનુબહેન